Ergenlik dönemi gelişmekte olan çocuk için yaşanılması zor bir evredir. Oldukça uzun ve dengeli bir davranış döneminden sonra çocuk, ansızın dengesiz, düzensiz ve fırtınalı olarak adlandırılan bir evre olan ergenlik dönemine geçer.
ERGEN NEDEN ÖFKELENİR?
Bu dönemde ergenin gereksinimleri de oldukça farklılaşır ve gereksinmeleri olumlu olarak karşılandığında ergen mutlu olur, yoksa endişelenir ve farklı duygusal tepkiler göstererek kendini ifade etmeye çalışır. Bu önemli duygusal ifadelerden biri öfke ve öfkenin ifade edilme biçimidir. Eğer öfke uygun yollarla açığa çıkarılmazsa ya da ifade edilemezse ergende fiziksel, psikolojik ve sosyal sorunlara neden olabilir.
ÖFKENİN YARARLARI
Öfke zannedildiği gibi yıkıcı sonuçları olan ve bireylere zararlı duygusal bir davranış değildir. Öfke doğuştan getirilir, doğal, evrensel, saldırganlık ve şiddet içermeyen, hayatı zenginleştiren yaşamın devamı için gerekli bir duygusal tepkidir. Önemli olan öfkenin ifade ediliş biçimidir. Bireye sorun yaratan kısım burada başlar. 3 tür ifade şekli vardır; öfke içe vurumu, öfke dışa vurumu ve öfke kontrolüdür.
ÖFKENİN SEYRİ
Öfke dışa vurumu; stresli bir durumla karşılaştığımızda uyum sağlamak için öfke duygusunun sözel olarak veya davranışa dökülerek dışarıya aktarılmasıdır.
Öfke içe vurumu; stresli bir durumda kişinin duygularını gizleyerek ya da öfkesini içinde tutarak alternatif bir yolla uyum sağlamaya çalışmasıdır.
Öfke kontrolü; kişinin başkalarıyla ilişkilerinde öfkesini ne ölçüde kontrol ettiği veya ne ölçüde sakinleşme eğiliminde olduğunu belirten durumdur.
ÖFKE DIŞARIYA AKTIĞINDA
Öfkenin dışa vurumu birden patlamak, kavga etmek, şiddete başvurmak şeklinde gerçekleştiğinde bu o an kişide duygu boşalımı sağladığı için rahatlama yaratsa da bu durum geçtiğinde bir değişiklik olmadığı gözlemlenir. Bu uygunsuz ifade ediş biçimi öfkelenen kişiden uzaklaşılmasına neden olur. Bunun sonucunda ise kişide olumsuz benlik kavramı, düşük benlik saygısı, kişiler arası ve aile ilişkilerinde bozukluğa, çatışmaya ve suçluluk duygusuna neden olur.
ÖFKE ARTIŞININ BELİRTİLERİ
Ergenlikte öfke çok öne çıkan bir duygusal tepkidir ve nasıl başa çıkıldığının anlaşılması güç olabilir ve bazen ergenin öfkesi gözden kaçabilir. Öfkenin uygun şekilde ifade edilmediğini nereden anlarız?
1. Ergende öfkenin davranışsal belirtileri; çekingenlik, sessizlik, ağlama, mutsuzluk, anoreksiya, bulimia, obezite vb.
2. Ergende öfkenin fizyolojik belirtileri; terleme, baş ağrısı, nefes almakta zorlanma vb.
3. Okul başarısında düşme,
4. Arkadaş ilişkilerinde bozulmalar,
5. Alkol ve madde kullanımı,
6. Bedensel ağrılar.
ÖFKE ARTIŞINDA AİLENİN ROLÜ
Bu gibi belirtiler fark ettiğinizde ergenin öfkesini uygun şekilde kontrol etmekte sorunlar yaşadığı aklınıza gelmelidir.
Öfkenin oluşmasında aile yapısının da çok büyük bir rolü vardır. Aile içi kararlarda söz sahibi olmayan ergenlerin öfke içe vurum davranışları artar. Öfke düzeyi yüksek olan ergenlerin ailelerinin, otoriter ve baskıcı, çocuklarını yetiştirirken katı kurallar koyduğunu, onların kendilerini ifade etmelerine izin vermediğini; ayrıca çocuklarını yetiştirirken onların arkadaş gruplarıyla ilişkilerini sınırlayabildiğini ve bunlarla ilgili sıkı ve kabul edilemez bir takım katı kurallar koyduğu yapılan araştırmalarda öne çıkan bulgular arasındadır.
OKUL VE ARKADAŞLAR
Okul ve akran ilişkileri de oldukça belirleyicidir. Akranları tarafından onaylanmanın ergen açısından önemi olduğundan ergenin, sırf arkadaş grubundan dışlanmamak için öfkesini dışa vurmuyor olabileceğini ve ergenlerin saldırgan davranış gösterip göstermemelerinde, arkadaş ilişkilerinin önemli bir etken olduğu bilinmektedir.
SONUÇ
Bu nedenle öfkenin iyi tanınması, anlaşılması önemlidir ve bu belirlemeler doğrultusunda ergenlerin uygun başa çıkma becerileri geliştirmesinde, aile, arkadaş, okul ve ruh sağlığı çalışanlarının birlikte hareket etmesi ruhsal ve bedensel sorunların erken belirlenmesinde anahtar rol oynayabilir.
Aslında karşılanmamış gereksinimlerin işaretçisi olan öfke, sonuçta ortaya çıkışı nasıl olursa olsun, diğer birçok duygu gibi anlaşılabilen, kontrol edilebilen, özenle üzerinde durulup çözümlenmesi gereken bir duygudur.
