Narsistik ve histerik kişilik yapıları, psikolojide öyle sık karıştırılır ki, sanki aynı insanın iki farklı ruh haliymiş gibi düşünülebilir. Oysa aradaki fark, özünde hangi sahnede parladıklarıyla ilgilidir: Narsist, kendi yazıp yönettiği ve başrolünü oynadığı büyük bir destanı yaşarken, histerik, izleyiciyi sürekli şaşırtan bir dramanın içinde, “Beni gerçekten seviyor musun? sorusunu her sahnede tekrar tekrar sorar. Lacan’ın perspektifinden bakarsak, narsist aynadaki yansımasını severken, histerik bu yansımaya şüpheyle yaklaşır ve “Gerçekten ben mi bu?” diye sorgular. Bu yazıda, bu iki karakteri Lacancı bir bakış açısıyla inceleyip, aradaki farkları netleştireceğim.
1. İmgesel Düzlemde Narsist ve Histerik Karşılaştırması
İmgesel Düzlem: Ayna Evresi ve Benlik Algısı
İmgesel düzeni, bireyin ayna evresi ile eksiksiz benlik algısının ve yanılsamalarının alanıdır. Burada narsist ve histerik kişilik yapılarının farklı türleri vardır:
| Narsist | Histerik | |
|---|---|---|
| Ayna Evresi ve Benlik İmgesi | Aynadaki imgesine aşırı önemser ve bu imgeye tapar. Kendi yansımasına âşıktır ve bu yansımasını mükemmel görmek ister. | Kendini aynada tamamlanmış hissetmek ister ama kendini partnerinin bakışında görmek ister. Kendi yansımasına başkalarının ona nasıl baktığına bağımlıdır. |
| Öz-Değer Algısı | Kendi değeri tamamen kendi mükemmelliği ile ölçülür. Başkalarından onay alınmasına gerek yoktur, çünkü zaten mükemmel olduğuna inanır. | Kendi değerini başkalarının ona verdiği ilgi ve arzu ile ölçer. partnerin ilgisini kaybettiğinde değersiz hisseder. |
| Diğer İnsanlarla İlişkisi | İnsanları kendisine hayranlık besleyen nesneler olarak görür. Onların ilgisini bir ayna olarak kullanır ama iç dünyasıyla ilgilenmez. | İnsanları kendini görmek için bir ayna gibi kullanır. Onların ilgisi ve arzusu olmadan varlığını anlamlandıramaz. |
| İmgesel Tatmin ve Çöküş | Mükemmel görüntünün sarsılması, büyük bir narsistik yaralanma yaratır ve derin öfke veya depresyona yol açar. | Partneri ilgisini kaybederse varoluşsal bir kriz yaşar; ilgilendiği durumlar varsa bir kriz yaşanır; “Ben kimim?” Sorusu tetiklenir. |
✅ Sonuç: Narsist aynaya bakıp kendisini idealleştirir. Histerik ise aynaya değil, partnerin gözlerine bakar ve kendini onun yansımasında görmek ister.
2. Simgesel Düzlemde Narsist ve Histerik Karşılaştırması
Simgesel Düzlem: Dil, Toplumsal Kimlik ve Büyük Öteki
Simgesel düzen, bireylerin dile, toplumsal normlara ve “Büyük Öteki”nin (otorit sembol veya düzenin kendisi) kuralları nasıl uyarlandığını ifade eder.
| Narsist | Histerik | |
|---|---|---|
| Büyük Öteki ile İlişki | Büyük Öteki’ni reddeder. Kendini Büyük Öteki yerine koymaya çalışır. Kurallar onun için değildir, o kural koyandır. | Büyük Öteki’ni kabul eder ama ona karşı çelişkili bir tavır alır. Hem kurallara boyun eğer hem de onları sorgular. |
| Dil ve Anlatım Biçimi | Kendisini büyük, güçlü, benzersiz biri gibi anlatılır. Başkalarını manipüle etmek için dili kullanır. | Partnerinin ilgisini çekmek için duygusal, dramatik veya esrarengiz konuşmalar yapabilir. Hikâyelerini ilgi çekici hâle getirir. |
| Kimlik Arayışları | Kendini eksiksiz ve güçlü biri olarak görmek ister. Eksikliğini reddeder. | Kimliğini partnerin veya toplumun ilgisi ve isteği üzerinden inşa etmeye çalışır. Eksikliğini kabul eder ama doldurmaya çalışır. |
| İlişkilerdeki Tutum | Partnerini idealize eder ama kısa sürede küçümseyerek değersizleştirir. Partnerini bir uzantı olarak görür. | Partnerini arzular ama tam teslim olmaz. Sürekli partnerini test eder ve ilgisini kaybetmekten korkar. |
✅ Sonuç: Narsist kendi kurallarını koymak ister ve eksikliğini inkâr eder. Histerik ise Büyük Öteki’ni tanır ama onunla sürekli çelişkili bir ilişki kurar.
3. Gerçek Düzlemde Narsist ve Histerik Karşılaştırması
Gerçek Düzlem: Travma, Eksiklik ve Anlamsızlık
Gerçekte bireyler, bireylerin simgeselleştiremediği, dile dökemediği ve anlamlandıramadığı boşluklarla karşı karşıya geldiği yer.
| Narsist | Histerik | |
|---|---|---|
| Eksiklik ve Boşluklarla Karşılaşma | Gerçek ile yüzleşmekten kaçar. Eksik olduğunu kabul edemez. Narsistik dalgalanmalar yaşarsa büyük depresyona girebilir veya saldırganlaşabilir. | Gerçek ile yüzleştiğinde krizler yaşar. Varoluşsal boşluk hisseder ve panik yaşayabilir. |
| Düşüş Anında Tepkisi | Büyük başarısızlık yaşarsa “Ben bir hiçim” krizine girer. Bunu bastırmak için aşırı güç gösterisi veya agresif davranışlar sergilenebilir. | Partnerini veya sosyal çevresini kaybettiğinde “Ben kimim?” krizine girer. Panik atak, depresyon veya somatik(bedensel) semptomlar yaşayabilir. |
| Gerçek Düzenin Kaçınılmazlığı | Gerçek düzenin sızmalarını inkar eder ve tamamen kusursuz göstermeye çalışır. Amaç: Gerçek ile asla yüzleşmemek. | Gerçek ile ara sıra yüzleşir ama anlamlandırmaya çalışırken duygusal patlamalar yaşar. Amaç: Gerçeği anlamlandırmak ama bundan korkmak. |
✅ Sonuç: Narsist eksikliğini asla kabul etmek istemez ve çöktüğünde agresif veya depresif olur. Histerik ise eksikliği bazen fark eder ama bu onu panikletir ve bedensel/duygusal krizlere yol açar.
GENEL SONUÇ: NARSİST VE HİSTERİK ARASINDAKİ FARKLAR
| Kriter | Narsist | Histerik |
|---|---|---|
| Kimliğini nasıl oluşturursun? | Kendi mükemmelliği üzerinden. | Başkalarının ilgisi ve arzusu üzerinden. |
| Ayna evreni nasıl yaşanır? | Kendi yansımasına âşıktır. | Partnerinizin gözünde kendini tanımlar. |
| Büyük Öteki ile ilişki | Büyük Öteki’ni reddeder, kendisini onun yerine koymak ister. | Büyük Öteki’ni kabul eder ama onunla çelişkili bir ilişki kurulur. |
| İlişkilerde nasıl davranışlar? | Partnerini idealize eder ama sonra küçümser. | Partnerini arzular ama tam olarak teslim olmaz, sürekli sınar. |
| Gerçek ile yüzleşme | Gerçekle asla yüzleşmek istemez, inkâr eder. | Gerçekle yüzleşirse kriz yaşar, bedensel veya duygusal semptomlar yaşar. |
✅ Özet:
- Narsist kendini eksiksiz görmek ister. Histerik ise eksikliğini kabul eder ama doldurmaya çalışır.
- Narsist partnerine hükmetmek ister. Histerik ise partnerinin arzusunun nesnesi olmak ister.
- Narsist eksikliklerle yüzleşemez. Histerik ise eksikliğini fark ettiğinde varoluşsal krizler yaşar.
Bu farklar, narsist ve histerik bireylerin psikodinamiklerini ve ilişkilerde nasıl davrandıklarını anlamamızı sağlar.
Narsistle ve histerikle ilişkisi yaşayan bir kişi, iki durumda da farklı zorluklarla karşılaşır. İki kişilik yapısı da şekillendirilirken, partnerlerine farklı duygusal yükler ve dinamikler gelir. Narsistle ve histerikle ilişkisi yaşayan kişinin hisleri ve yaşadıkları temel zorluklar:
Narsistle ve histerikle ilişki yaşamak benzese de temel fark şu :
✅ Narsist seni küçültür.
✅ Histerik seni yetemeyecek kadar büyütebilir.
Narsistle ilişkisi
- Önce “Mükemmelsin!” der, sonra “Hiçbir şeysin.”
- Seni kusursuzluk aynasında görmek ister ama asla yeterince iyi olmazsın.
- Önce yüceltir, sonra aşağılar. Seni hem hapseder hem de küçük hissettirir.
- Duyguların onun için yoktur ama onun duyguları her şeydir.
- Hayranlık biterse o da gider.
⏩ Onun için bir ödülken, bir anda hiçliğe düşersin.
Histerik ilişki
- Önce “Sadece sen!” der, sonra “Yetmiyorsun.”
- Seni ideal aşkın aynasında görmek ister ama asla onu tamamen tatmin edemezsin.
- Hep bir şeyleri eksiktir, hep daha fazlası gerekir.
- Duyguları tüm alanı kaplar, ama senin duyguların da önemlidir—yeter ki onun dünyadaki rolünü oynasın.
- İlgin biterse, drama başlar.
⏩ Onun için tek kişinin ama asla tam anlamıyla sahip olamazsın.
Özet:
🔹 Narsist seni küçümser, güçsüzleştirir, kendi yansıması olmanı ister. Terk ettiğinde enkaz bırakır.
🔹 Histerik seni aşkla büyütür, ama hiç tamamlamaz. Terk ettiğinde eksiklik bırakır.
Narsist ve Histerik Aynaya Nasıl Bakar?
✅ Narsist aynaya bakmalı ve kendini görmelidir. (Sen yoksun, sadece onun yansıması var.)
✅ Histerik aynaya bakar ve kendini görmemelidir. (Sen varsın, ama onu tamamlayacak şekilde.)
1. Narsistin Aynası
- Aynaya bakar ve kendini mükemmel görür.
- Senin varlığının sadece onu yansımasıdır.
- Eğer yanlış bir şey yansıtırsan, ayna kırılır (yani seni değersizleştirir).
- Sen bir bireyin olmamalı, sadece onun ideal bir yansıması olmalısın.
- İçin boş, ama dışının istediği gibi olmalıdır.
⏩ Sen, onun için sadece bir yansımadan ibaretsin.
2. Histeriğin Aynası
- Aynaya bakmalı ve kendini görmemelidir.
- Senin gözlerinde kendini anlamlandırmak ister.
- Sen ne kadar arzularsan, o kadar var olur.
- Ama ayna asla tam göstermez—hep bir eksik parça vardır.
⏩ Sen, onun için eksik bir tamamlayıcısın.
Özet:
🔹 Narsist için ayna, kendini seyreterek izlediği bir sahnedir. (Sen sadece bir tanesin.)
🔹 Histerik için ayna, kaybolduğu ve seni uğraştığı bir bilmecedir. (Sen onun eksik parçasısın.)
Sağlıklı Bir Bireyde Ayna Nasıl İşler?
✅Aynaya bakar ve kendini olduğu gibi görür. (Ne bir yansıma, ne bir eksiklik—sadece kendisi.)
✅ Senin aynanda kendini tanır ama sadece senin bakışında var olmaz. (Senin gözlerinin onu doğrular ama belirlemez.)
✅ Ne yansımaya bağımlıdır, ne de eksi hisseder. (Kendi değerini dışarıdan almak zorunda değildir.)
Sağlıklı Bir İnsan İçin Ayna:
- Kendisini gerçekçi görür. Ne aşırı yüceltir ne de yok sayar.
- Başkasının aynasına bağımlı değildir. Sevgi ve kabul görmek ister ama kendi değeri burada almaz.
- Eleştiriye açık ama kimlik krizine girmez. Eksik yönlerini fark edebilir ve geliştirebilir.
- İlişkilerde özgürdür. Başkasını olduğu gibi görüyor ve onu özgün bir şekilde sunabilir.
⏩ Ayna, sağlıklı bir birey için bir hapishane değil, bir farkındalık aracıdır.
